Çölyak hastalığının tek tedavisi GLUTENSİZ sıkı bir diyettir. Diyetin sıkı bir şekilde uygulanması ile düzleşen ince bağırsak yüzeyi normal şeklini ve işlevini tekrar kazanmaktadır. Çok az miktarda alınan gluten bağısaklardaki tahribatın tekrarlamasına neden olur.
Glutensiz sıkı bir diyetin uygulanması süesince Çölyak hastasının genellikle bir şikayeti olmaz. Beslenme tarzının değiştirilmesinin ardından genelde kısa b ir süre içerisinde şikayetler belirgin şekilde azalır. Şikayetlerin tamamen kaybolma süresi ince bağırsaktaki tahribat derecesi, hastanın yaşı, ve diğer faktörlere göre değişkenlik gösterebilir.
Gluten içeren gıdalardan kaynaklanan, hissedilebilir şikayetler çoğunlukla uzun süreler sonrası hatta bazen yıllar sonra kendini gösterir. Diyetin bozulması ya da terk edilmesi tedavi edilmesi çok daha zor olan ağır hastalıklara neden olabilir.
Diyetin uygulanmasında yapılan ihlal ya da ihmallere rağmen hasta tarafından hissedilebilir şikayetlerin oluşmaması, asla glutensiz diyetten vazgeçilmesi anlamına gelmez.
Kesinlikle yasak gıdalar
Buğday, arpa , çavdar ve yulaf katkılı her türlü ürün (Un, bulgur, irmik, makarna, şehriye, kuskus kepek gibi). Galeta ununa, una batırılarak kızartılmış tavuk balık gibi et ürünleri. Malt kullanılan içecekler, bira votka cin v.b. Hazır çorbalar, pilav, köfte, pane harçları. Gluten içeren çikolata ve sakızlar.
Gluten içermeyen güvenli gıdalar
Mısır, Pirinç, Patates, Kestane unu, Nohut unu, Soya unu, üzüm çekirdeği unu, tapioka, Yumurta, Reçel, Bal, Baharat ve bitki içermeyen sirke çeşitleri, meyve sirkesi, Balık, balık konserveleri (Una batırılmamış baharatlanmamış taze veya dondurulmuş balık. Kendi suyunda ya da yağında balık konserveleri, midye karides yengeç v.b (Una batırılmamış, daha önce unlu gıdalar kızartılmış yağda kızartılmamış). Domates ve tuz içeren salça. Tüm işlenmemiş, kabuklu kuru yemiş türleri yer fıstığı ay çekirdeği kabak çekirdeği badem (Paketlenenler ve işlenmiş olan,tuzlanan kuruyemişler gluten içermektedir).Kümes hayvanları etleri, sığır dana kuzu etleri (Una batırılmamış ve baharatlanmamış olmalıdır). Tüm Sebze çeşitleri. Tüm Meyve çeşitleri. Bakliyatların tüm çeşitleri. Kuru fasulye,mercimek, nohut, kırmızı ve yeşil mercimek, barbunya, soya fasulyesi, börülce gibi. Tüm katı ve sıvı yağ çeşitleri, Tüm şeker çeşitleri (Toz şeker, pudra şekeri, kahverengi şeker).
Glütensiz diyetine sadık kalarak, iyi uygulayan çölyaklılarda yaşam beklentisi ve kalitesi toplumun geri kalanı ile aynıdır. Çocuklarda ise, erken teşhis ve tedavi ile büyüme gelişme geriliği ya da çölyak nedenli herhangi bir kalıcı rahatsızlık beklenmemektedir.Hayatınızda glütenin yerini doldurabilecek bir çok seçenek vardır. Ülkemiz de, toprağı ve güneşi bol yerlerde çölyak hastalarının sepetlerini doldurabilecek çeşitlilikte bir çok ürün vardır. Aşağıda paylaşılan liste, gıda alışverişlerinizde size bir rehber olması amacıyla hazırlanmıştır.
- Baklagiller: Fasulye, bezelye, barbunya, soya fasulyesi, mercimek ve nohut
- Kırmızı et, tavuk ve balık
- Kahvaltılıklar: Tereyağı, peynir (ürün içeriğini mutlaka kontrol et), zeytin, çay, bal, yumurta, süt
- Yoğurt ve ayran (ürün içeriğini mutlaka kontrol edin)
- Doymamış yağlar: Kanola yağı, ayçiçek yağı, susam yağı, mısırözü yağı, zeytinyağı, kakao yağı
- Mısır, patates, pirinç ve bunların unları
- Meyve (kurutulmuş veya taze olabilir
- Sebzeler
- Kuru Yemişler: Badem, fındık, fıstık, ceviz, antep fıstığı, beyaz nohut, leblebi, kaju, ayçekirdeği, kabak çekirdeği. Bu ürünlerin katkısız yani tuzsuz ve sossuz olmaları gerekir. Paketleme esnasında glütenle çapraz bulaşma dediğimiz unlu gıdalarla karışma olmadığından emin olunmalı.
- Şeker (Şeker kamışından elde edilen saf şeker glütensizdir ancak işlenirken veya küp şeker haline gelirken glüten ile karışma riski vardır. Endişe ediliyorsa tatlandırıcı olarak bal kullanılabilinir.)
- Tuz, vanilya, baharatlar ( Paketleme esnasında un ile karışma riski var, ayrıca saf halde baharatlar kullanılmalıdır. )
Doç.Dr.Enver Mahir Gülcan
